Nâng cao chất lượng giáo dục - đào tạo, nghiên cứu khoa học của đội ngũ giảng viên khoa học xã hội và nhân văn quân sự

Thực hiện Nghị quyết Đại hội XIII của Đảng, công tác GD-ĐT, NCKH trong Quân đội đã thực hiện đúng quan điểm, đường lối, chủ trương, chính sách của Đảng, Nhà nước về phát triển nguồn nhân lực chất lượng cao trong thời kỳ đẩy mạnh công nghiệp hóa, hiện đại hóa đất nước và hội nhập quốc tế. Hệ thống các học viện, nhà trường quân đội đã có những bước phát triển, giữ vững chất lượng giáo dục - đào tạo và nghiên cứu khoa học, nhất là đội ngũ giảng viên KHXHNVQS từng bước tiếp cận nền khoa học quân sự hiện đại, có phương pháp giáo dục tiên tiến. Các học viện, trường quân đội được đầu tư, xây dựng ngày càng chính quy, mẫu mực, hiện đại, bảo đảm tinh, gọn, hoạt động hiệu quả, vừa phù hợp với mục tiêu, yêu cầu, nhiệm vụ đào tạo nguồn nhân lực hiện tại, vừa đáp ứng mục tiêu chiến lược phát triển GD-ĐT, NCKH trong tương lai. 

Hiện nay, toàn cầu hóa, hội nhập quốc tế diễn ra mạnh mẽ; cuộc Cách mạng công nghiệp lần thứ tư phát triển rất nhanh đã và đang tác động đến mọi lĩnh vực, trong đó có GD-ĐT và NCKH. Các vấn đề mới như “xã hội thông minh”, “giáo dục thông minh”, “chuyển đổi số” đang dần trở nên phổ biến. Nghị quyết số 52-NQ/TW của Bộ Chính trị khóa XII về một số chủ trương, chính sách chủ động tham gia cuộc Cách mạng công nghiệp lần thứ tư đã xác định “đổi mới cách dạy và học trên cơ sở áp dụng công nghệ số”, “khuyến khích các mô hình GD-ĐT mới dựa trên các nền tảng số” đã đặt ra những yêu cầu mới đối với GD-ĐT và NCKH.

Đặc biệt, nhiệm vụ xây dựng Quân đội, củng cố quốc phòng, bảo vệ Tổ quốc có những yêu cầu phát triển mới. Để thực hiện mục tiêu đến năm 2025 cơ bản xây dựng Quân đội tinh, gọn, mạnh; phấn đấu từ năm 2030 xây dựng quân đội hiện đại, đòi hỏi chất lượng nguồn nhân lực phải phát triển tương ứng, đặt ra yêu cầu cấp thiết đối với công tác GD-ĐT và NCKH nhất là đội ngũ giảng viên KHXHNVQS trong quân đội, bởi việc xây dựng QĐND cách mạng, chính quy, tinh nhuệ, từng bước hiện đại phải quán triệt và thực hiện tốt quan điểm “người trước, súng sau”; ưu tiên xây dựng, phát triển nguồn nhân lực chất lượng cao là yếu tố có ý nghĩa quyết định.

Tuy nhiên, số lượng và tỷ lệ giảng viên KHXHNVQS đạt trình độ tiến sĩ, tiêu chuẩn chức danh giáo sư, phó giáo sư, danh hiệu nhà giáo nhân dân, nhà giáo ưu tú còn thấp, chưa đồng đều giữa các nhà trường; năng lực ngoại ngữ, tin học và kiến thức thực tiễn còn hạn chế¹. Tỷ lệ giảng viên KHXHNVQS qua chiến đấu ngày càng giảm, đội ngũ giảng viên KHXHNVQS trẻ được đào tạo cơ bản, nhưng kinh nghiệm, kỹ năng thực hành còn hạn chế. Ở một số ít học viện, nhà trường bổ nhiệm cán bộ làm cán bộ bộ môn chưa đủ tiêu chuẩn, tiêu chí, ngoài quy hoạch vẫn còn thiếu kiên quyết, mạnh dạn trong việc trẻ hoá đội ngũ giảng viên làm cán bộ chỉ huy bộ môn và chỉ huy khoa. Thực tế cho thấy, "một số cấp uỷ, cán bộ chưa nhận thức đúng yêu cầu xây dựng đội ngũ giảng viên trong tình hình mới, nên chưa phát huy đầy đủ trách nhiệm trong tạo nguồn bổ sung cán bộ và bồi dưỡng nâng cao chất lượng đội ngũ giảng viên, còn trông chờ ỷ lại vào Học viện, nhà trường"².

Những năm tới, tình hình thế giới, khu vực diễn biến nhanh, phức tạp, khó dự báo; đối tượng tác chiến luôn có sự phát triển về phương thức tác chiến và sử dụng vũ khí công nghệ cao; sự nghiệp bảo vệ Tổ quốc yêu cầu ngày càng cao. Nhiệm vụ bảo vệ Tổ quốc trong tình hình mới hiện nay, “Bảo vệ vững chắc độc lập, chủ quyền, thống nhất, toàn vẹn lãnh thổ của Tổ quốc, bảo vệ Đảng, Nhà nước, nhân dân, chế độ xã hội chủ nghĩa, nền văn hóa và lợi ích quốc gia - dân tộc; giữ vững môi trường hòa bình, ổn định chính trị, an ninh quốc gia, an ninh con người”³

Đại hội XIII của Đảng đã khẳng định: “Cùng với đề cao vị trí, vai trò và trách nhiệm xã hội, cần đổi mới mạnh mẽ chính sách đãi ngộ, chăm lo xây dựng đội ngũ nhà giáo và cán bộ quản lý giáo dục là khâu then chốt”⁴. Nghị quyết Đại hội Đảng bộ Quân đội lần thứ XI cũng chỉ rõ: “Xây dựng đội ngũ nhà giáo, cán bộ quản lý giáo dục có trình độ tương xứng với công việc, ngành đào tạo; thực hiện tốt bồi dưỡng, rèn luyện đội ngũ nhà giáo, nhà khoa học qua thực tiễn; có chính sách thu hút nhân tài về các học viện, nhà trường công tác” ⁵.          

Để nâng cao chất lượng GD-ĐT và NCKH đáp ứng yêu cầu xây dựng quân đội trong tình hình mới đòi hỏi đội ngũ giảng viên KHXHNVQS trong quân đội, các cơ quan chức năng, các học viện, nhà trường quân đội cần thực hiện tốt một số nội dung, giải pháp sau:

Một là, tiếp tục quán triệt, triển khai thực hiện có hiệu quả các nghị quyết của Đảng, Quân ủy Trung ương, chỉ thị, mệnh lệnh của Bộ Quốc phòng, Bộ Tổng Tham mưu, Tổng cục Chính trị về công tác GD- ĐT, NCKH.

Cấp ủy, chỉ huy các cấp thường xuyên tổ chức quán triệt, giáo dục Nghị quyết Đại hội XIII của Đảng, Nghị quyết Đại hội Đảng bộ Quân đội lần thứ XI. Thực hiện tốt chủ trương “chất lượng đào tạo của nhà trường là khả năng sẵn sàng chiến đấu của đơn vị”.

Quân đội được xây dựng theo hướng cách mạng, chính quy, tinh nhuệ, từng bước hiện đại, một số quân, binh chủng, lực lượng tiến thẳng lên hiện đại; xây dựng học viện, trường sĩ quan Quân đội “Mẫu mực, tiêu biểu”, chuyên sâu, hiện đại. Toàn quân triển khai thực hiện điều chỉnh tổ chức, biên chế theo Nghị quyết số 05-NQ/TW ngày 17/1/2022 của Bộ Chính trị, Nghị quyết số 230-NQ/QUTW ngày 2/4/2022 của Quân ủy Trung ương. Từ đó, đặt ra yêu cầu cao đối với chất lượng đội ngũ giảng viên KHXHNVQS ở các học viện, trường sĩ quan, đòi hỏi mỗi cá nhân phải không ngừng nghiên cứu tiếp thu những tri thức mới kịp thời bổ sung phát triển bài giảng phù hợp với đối tượng, đồng thời phải thường xuyên tu dưỡng, rèn luyện về mọi mặt để có bản lĩnh chính trị vững vàng, sự vững chắc về kiến thức chuyên ngành và các lĩnh vực kinh tế, chính trị, văn hóa - xã hội, quốc phòng, an ninh... lý giải thuyết phục, khoa học những vấn đề lý luận, thực tiễn mới nảy sinh.

Hai là, nghiên cứu, tham mưu đề xuất hoàn chỉnh quy hoạch hệ thống học viện, nhà trường quân đội theo hướng "tinh, gọn, mạnh".

Xây dựng một số học viện, trường sĩ quan thành trường trọng điểm trong hệ thống nhà trường quân đội, ngang tầm với các trường trọng điểm quốc gia và khu vực. Điều chuyển chức năng, nhiệm vụ của một số trường phù hợp với yêu cầu nhiệm vụ, quy mô đào tạo của các học viện, nhà trường. Đổi mới cơ chế quản lý, xây dựng nhà trường quân đội chính quy, hiện đại, mẫu mực, tiêu biểu, theo mô hình nhà trường thông minh, tiếp cận cuộc Cách mạng công nghiệp lần thứ tư gắn với phát triển Chính phủ điện tử hướng tới Chính phủ số trong Bộ Quốc phòng.

Quan tâm bảo đảm tốt cơ sở vật chất, trang thiết bị đào tạo; đẩy mạnh ứng dụng công nghệ thông tin, công nghệ số; đầu tư xây dựng cơ sở vật chất, nhất là trang thiết bị dạy học tiên tiến, hiện đại hóa thao trường, bãi tập; bổ sung vũ khí thiết bị kỹ thuật, công nghệ mới... Ứng dụng hiệu quả công nghệ thông tin, số hóa, hiện đại hóa thư viện, giáo trình, tài liệu KHXHNVQS phục vụ hiệu quả công tác GD-ĐT và NCKH.

Quá trình xây dựng quy hoạch, định hướng đối với đội ngũ giảng viên KHXHNVQS cần phải linh hoạt, đồng thời, tuân thủ chặt chẽ những quy định của trên về quy hoạch cán bộ chủ trì. Quy hoạch định hướng đối với từng người phải đặt trong mối quan hệ với tổ chức, với tập thể, tất cả vì sự nghiệp chung.

Ba là, đổi mới, hoàn thiện quy trình, chương trình, nội dung giáo dục, đào tạo sát với thực tiễn đơn vị và đối tượng đào tạo.      

Điều chỉnh, cập nhật bổ sung kịp thời các chương trình đào tạo KHXHNVQS, bảo đảm phù hợp với sự phát triển của VKTB và sự phát triển của quân đội, đáp ứng yêu cầu, nhiệm vụ huấn luyện, sẵn sàng chiến đấu (SSCĐ) của các đơn vị và nghệ thuật quân sự trong tình hình mới. Rà soát, điều chỉnh, bổ sung các nội dung KHXHNVQS trong chương trình đào tạo để đáp ứng những yêu cầu mới đặt ra trong thời đại số. Chỉ đạo các học viện, nhà trường tập trung đào tạo nguồn giảng viên KHXHNVQS chất lượng cao cho quân đội, nâng cao chất lượng huấn luyện, rèn luyện, phương pháp, kỹ năng huấn luyện thực hành, phương pháp, tác phong sư phạm quân sự cho các đối tượng học viên.

Tiếp tục đổi mới phương pháp giảng dạy KHXHNVQS theo hướng vận dụng các phương pháp dạy học tích cực nhằm phát huy tính tự giác, chủ động, sáng tạo của người học; tăng thời gian thực hành, diễn tập sát đối tượng tác chiến, phù hợp với tổ chức, VKTB hiện có và khả năng SSCĐ của quân đội, đáp ứng yêu cầu bảo vệ Tổ quốc trong tình hình mới.

Đổi mới chương trình, nội dung đào tạo, trên cơ sở mục tiêu mô hình đã xác định cần xây dựng cấu trúc chương trình, nội dung đào tạo theo hướng chuẩn hoá, hiện đại, cơ bản, toàn diện, có hệ thống và chuyên sâu. Các cơ quan chức năng, các khoa chuyên ngành phải bàn bạc thống nhất, điều chỉnh xác định đúng tỷ lệ cho các khối kiến thức cơ bản, cơ sở và chuyên ngành, giữa khối kiến thức khoa học quân sự, khoa học xã hội nhân văn và các môn học, các học phần lý luận và thực hành; đồng thời giải quyết hài hoà mối quan hệ giữa toàn diện và chuyên sâu. Trong đó chú trọng đầu tư thích đáng cho mảng kiến thức chuyên ngành, trọng tâm rèn luyện tay nghề cho giảng viên; điều này sẽ giúp cho giảng viên vừa có thể dạy tốt môn chuyên ngành, vừa có thể giảng một số chuyên ngành khác có tính liên thông về tri thức, phương pháp liên quan.

Bốn là, đào tạo, bồi dưỡng, xây dựng và phát triển đội ngũ giảng viên KHXHNVQS theo hướng chuẩn hóa cả về số lượng và chất lượng.

Công tác đào tạo, bồi dưỡng cán bộ có vai trò đặc biệt quan trọng trong xây dựng và thực hiện quy hoạch cũng như trong toàn bộ quá trình xây dựng đội ngũ giảng viên. Chủ tịch Hồ Chí Minh đã dạy: “Đảng phải nuôi dạy cán bộ như người làm vườn vun trồng những cây cối quý báu, phải trọng nhân tài, trọng cán bộ, trong mỗi một người có ích cho công việc chung của chúng ta”^6. Tiếp tục triển khai thực hiện các chỉ tiêu về xây dựng đội ngũ nhà giáo cả về số lượng, chất lượng và cơ cấu theo Nghị quyết số 109-NQ/QUTW của Quân ủy Trung ương về xây dựng đội ngũ cán bộ quân đội, nhất là cấp chiến dịch, chiến lược đáp ứng yêu cầu nhiệm vụ trong tình hình mới. Xây dựng và triển khai thực hiện Đề án “Xây dựng đội ngũ nhà giáo, cán bộ quản lý giáo dục trong quân đội đáp ứng yêu cầu đổi mới căn bản, toàn diện GD-ĐT trong quân đội giai đoạn 2021-2030”.

Đội ngũ giảng viên KHXHNVQS trong các học viện, nhà trường Quân đội tiếp tục phát huy phẩm chất tốt đẹp "Bộ đội Cụ Hồ", tích cực đẩy mạnh cuộc vận động "học tập và làm theo tư tưởng, đạo đức, phong cách Hồ Chí Minh" gắn với thực hiện hiệu quả Cuộc vận động “Phát huy truyền thống, cống hiến tài năng, xứng danh Bộ đội Cụ Hồ” trong thời kỳ mới, “Mỗi thầy giáo, cô giáo là một tấm gương đạo đức, tự học và sáng tạo”; đẩy mạnh nghiên cứu khoa học, không ngừng nâng cao trình độ học vấn, khả năng tư duy, phương pháp sư phạm và kinh nghiệm thực tiễn; đổi mới phương pháp dạy học, ứng dụng hiệu quả công nghệ thông tin, công nghệ mô phỏng vào giảng dạy. Phấn đấu nâng cao tỷ lệ cán bộ, giảng viên KHXHNVQS có trình độ sau đại học, đạt chuẩn chức danh giáo sư, phó giáo sư, danh hiệu Nhà giáo Nhân dân, Nhà giáo Ưu tú.

  Những đồng chí mới được tuyển chọn về công tác tại các khoa giáo viên cần thực hiện tốt các yêu cầu của chức danh trợ giảng; có kế hoạch phấn đấu theo tiêu chí của giảng viên, đồng thời tích cực chuẩn bị các điều kiện để dự thi sau đại học. Những giảng viên sau khi tốt nghiệp các khoá đào tạo thạc sĩ, tiến sĩ, trở về khoa công tác phải nỗ lực phấn đấu trở thành giảng viên chính, giảng viên cấp cao. Những đồng chí có độ tuổi còn trẻ, có trình độ chuyên môn vững, có khả năng lãnh đạo, quản lý, có uy tín với đồng nghiệp và với học viên cần được định hướng phấn đấu trở thành phó chủ nhiệm bộ môn, chủ nhiệm bộ môn. Đối với các đồng chí chủ nhiệm bộ môn có phẩm chất tốt, năng lực nghiên cứu, giảng dạy giỏi, có tín nhiệm cao cần được quy hoạch phát triển thành cán bộ khoa và một số thành cán bộ chủ trì cấp phòng, hệ, tiểu đoàn.

Năm là, nâng cao chất lượng đầu vào, tạo mọi điều kiện để thu hút học sinh, sinh viên giỏi vào học tập, công tác trong các học viện, nhà trường Quân đội nhằm cung cấp nguồn nhân lực chất lượng cao.

Các học viện, nhà trường cần chủ động phối hợp chặt chẽ với cấp ủy, chính quyền địa phương, cơ quan quân sự và báo chí, truyền thông để làm tốt công tác tuyên truyền hướng nghiệp quân sự; khơi dậy lòng yêu nước, yêu quân đội của thế hệ trẻ; làm rõ các chính sách ưu đãi của Đảng, Nhà nước đối với công tác GD-ĐT, NCKH trong quân đội... Qua đó, động viên học sinh, sinh viên giỏi, xuất sắc đăng ký thi tuyển vào các học viện, nhà trường quân đội, tạo mọi điều kiện để các tài năng cống hiến trí tuệ, tâm huyết của mình đối với sự nghiệp xây dựng quân đội tiến lên hiện đại.

Để đáp ứng với yêu cầu đó, cần quán triệt, thực hiện các biện pháp như quy hoạch tạo nguồn, tuyển chọn đội ngũ giảng viên KHXHNVQS đáp ứng sự phát triển của tình hình nhiệm vụ giảng dạy và nghiên cứu khoa học, bảo đảm sự kế thừa liên thông và phát triển liên tục; xây dựng và thực hiện quy hoạch thật sự dân chủ, khách quan, với biện pháp đồng bộ, nhất quán. Thường xuyên được điều chỉnh, bổ xung cho phù hợp với tình hình phát triển giáo dục - đào tạo, nghiên cứu khoa học của các học viện, nhà trường và các khoa KHXHNVQS; xây dựng, chuẩn hóa hệ thống chức danh, danh hiệu, học vị, học hàm, phân định được hướng phấn đấu cho mỗi thành phần, đối tượng.

 Sáu là, phát huy sức mạnh tổng hợp, trong xây dựng đội ngũ giảng viên khoa học xã hội nhân văn quân sự.

Xây dựng đội ngũ giảng viên KHXHNVQS có đầy đủ phẩm chất, năng lực đáp ứng yêu cầu nhiệm vụ ngày càng cao của các học viện, trường sĩ quan Quân đội trong giai đoạn mới là trách nhiệm của các cấp ủy Đảng, người chỉ huy, các học viện, trường sĩ quan, cơ quan chính trị các cấp trong toàn quân. Thực tiễn công tác xây dựng đội ngũ giảng viên KHXHNVQS của học viện, nhà trường vừa qua cho thấy, có được đội ngũ giảng viên như hiện nay là do có sự nỗ lực rất lớn của Đảng, Nhà nước, Quân ủy trung ương, Bộ Quốc phòng; cấp ủy, chỉ huy các cấp, sự chỉ đạo, hướng dẫn của Tổng Cục chính trị, Bộ Tổng tham mưu và trách nhiệm của mọi tổ chức, mọi lực lượng trong các học viện, nhà trường. Để xây dựng đội ngũ giảng viên KHXHNVQS đáp ứng yêu cầu, nhiệm vụ các học viện, nhà trường Quân đội trong thời kỳ mới cần phát huy sức mạnh tổng hợp các tổ chức các lực lượng.

 Đảng ủy, Ban Giám đốc (Bam Giám hiệu) các học viện, trường sĩ quan và cấp ủy, chỉ huy các khoa KHXHNVQS phải thường xuyên thực hiện tốt chức năng lãnh đạo, chỉ đạo hoạt động xây dựng đội ngũ giảng viên KHXHNVQS hiện nay. Phân công các đảng uỷ viên để trực tiếp theo dõi, chỉ đạo, giúp đỡ các khoa KHXHNVQS. Định kỳ, xác định chủ trương, biện pháp lãnh đạo việc xây dựng đội ngũ giảng viên KHXHNVQS. Căn cứ vào chỉ thị, nghị quyết của trên và tuỳ theo tình hình cụ thể Đảng uỷ có thể ra nghị quyết chuyên đề theo từng mặt hoặc toàn bộ công tác xây dựng đội ngũ giảng viên KHXHNVQS, đồng thời triển khai cho các cơ quan, các khoa cùng thực hiện. Luôn chăm lo, bồi dưỡng xây dựng toàn diện từ việc giáo dục, nâng cao phẩm chất chính trị, phẩm chất đạo đức, lối sống đến việc bồi dưỡng nâng cao kiến thức năng lực, kể cả năng lực nhận thức, năng lực tổ chức hoạt động thực tiễn, giảng dạy, nghiên cứu khoa học và rèn luyện phương pháp, tác phong công tác cho đội ngũ giảng viên. Tăng cường quản lý chặt chẽ tình hình mọi mặt đội ngũ giảng viên, kịp thời phát hiện và uốn nắn những nhận thức và hành động lệch lạc trong xây dựng đội ngũ giảng viên KHXHNVQS.

Xây dựng đội ngũ giảng viên KHXHNVQS ở các học viện, trường sĩ quan có đủ về số lượng, hợp lý về cơ cấu và có chất lượng cao là yêu cầu khách quan, cấp bách do đòi hỏi của tình hình nhiệm vụ cách mạng, nhiệm vụ của quân đội và nhiệm vụ giáo dục - đào tạo và nghiên cứu khoa học của các học viện, trường sĩ quan trong Quân đội hiện nay. Quá trình xây dựng đội ngũ giảng viên KHXHNVQS ngang tầm nhiệm vụ, cần quán triệt sâu sắc các quan điểm, tư tưởng, chủ trương, nghị quyết của Đảng, của quân đội về chiến lược cán bộ thời kỳ mới; vận dụng linh hoạt, sáng tạo vào tình hình cụ thể của các học viện, nhà trường. Xây dựng đội ngũ giảng viên KHXHNVQS cần tập trung thực hiện đồng bộ nhiều giải pháp, huy động sức mạnh tổng hợp của nhiều ngành, nhiều lực lượng, với một qui trình và bước đi phù hợp. Nâng cao nhận thức, trách nhiệm của mọi tổ chức, mọi cá nhân đối với công tác xây dựng đội ngũ giảng viên KHXHNVQS. Thực hiện tốt công tác quy hoạch, tạo nguồn, tuyển chọn đội ngũ giảng viên, xác định rõ hướng vào, hướng ra, quy trình đào tạo, bồi dưỡng, sử dụng. Thực hiện tốt đào tạo, bồi dưỡng đội ngũ giảng viên, chú trọng bồi dưỡng cán bộ, chuyên gia đầu ngành. Chú trọng công tác quản lý, đổi mới việc sắp xếp sử dụng và thực hiện chính sách đối với đội ngũ giảng viên là hệ thống giải pháp tổng hợp, đồng bộ trong xây dựng đội ngũ giảng viên KHXHNVQS hiện nay, đáp ứng yêu cầu nhiệm vụ xây dựng quân đội "tinh, gọn, mạnh" trong giai đoạn cách mạng mới.

Thượng tá Trần Quốc Đạt - Học viện chính trị, Bộ Quốc phòng

___________

(1) Nghị quyết số 1657-NQ/QUTW, ngày 20/12/2022 của Quân ủy Trung ương về lãnh đạo công tác giáo dục và đào tạo đáp ứng yêu cầu nhiệm vụ xây dựng Quân đội trong tình hình mới.

(2) Báo cáo tổng kết công tác đảng, công tác chính trị 5 năm (2015-2020), phương hướng, nhiệm vụ (2021-2025) của Cục Chính trị, Học viện Quốc phòng.

(3) (4) Đảng Cộng sản Việt Nam: Văn kiện Đại hội đại biểu toàn quốc lần thứ XIII, Nxb. Chính trị quốc gia sự thật, H, 2021, t.1, tr.155-156.

(5) Tổng cục Chính trị: Tài liệu nghiên cứu, học tập, quán triệt Nghị quyết Đại hội đại biểu Đảng bộ Quân đội lần thứ XI, nhiệm kỳ 2020 - 2025, Nxb QĐND, H, 2020.

(6) Hồ Chí Minh: Toàn tập, Nxb. Chính trị quốc gia Sự thật, H, 2011, t.5, tr. 313.