Đồng chí Đào Duy Tùng với công tác báo chí của Đảng

1. Đồng chí Đào Duy Tùng - Nhà lãnh đạo công tác báo chí của Đảng

Là nhà lãnh đạo tư tưởng, báo chí, tuyên truyền của Đảng, đồng chí Đào Duy Tùng nhiều lần khẳng định, Chủ tịch Hồ Chí Minh không chỉ là lãnh tụ vĩ đại của Đảng và nhân dân ta, Người còn là người thầy của báo chí cách mạng nước ta. Ngay từ những năm tháng bôn ba ở nước ngoài tìm đường cứu nước, Người đã ý thức sâu sắc về vai trò to lớn của báo chí tiến bộ trong việc giáo dục chủ nghĩa yêu nước chân chính và truyền bá học thuyết Mác - Lênin ở nước ta. Chính vì thế, Người đã trực tiếp sáng lập, chỉ đạo việc biên tập và xuất bản Báo Thanh niên ở Quảng Châu (Trung Quốc) để chuyển về nước làm vũ khí đấu tranh cách mạng.

Đồng chí Đào Duy Tùng chỉ rõ, báo chí Việt Nam có vinh dự lớn được lấy ngày 21-6 làm ngày truyền thống vẻ vang của mình. Đó chính là ngày ra số đầu tiên của Báo Thanh niên khởi đầu cho lịch sử báo chí cách mạng Việt Nam. Theo đồng chí, Báo Thanh niên ra đời là sự chuẩn bị về lý luận, chính trị, tư tưởng và tổ chức cho việc thành lập một đảng cách mạng chân chính có khả năng lãnh đạo nhân dân tiến hành cuộc cách mạng giải phóng dân tộc, giải phóng xã hội, giải phóng con người. Vì lẽ đó, đồng chí khẳng định, chúng ta có quyền tự hào nói rằng, lịch sử báo chí cách mạng Việt Nam gắn bó chặt chẽ với sự ra đời và trưởng thành của Đảng ta, với sự phát triển không ngừng của cách mạng nước ta.

Là người lãnh đạo công tác tuyên giáo, tư tưởng, lý luận của Đảng, đồng chí Đào Duy Tùng khẳng định: Đảng và Nhà nước ta luôn coi báo chí là một binh chủng rất quan trọng, không thể thiếu được của cách mạng, và bất kỳ trong giai đoạn nào, báo chí cũng thể hiện rõ vai trò xung kích của mình trên mặt trận tư tưởng của Đảng. Đồng chí nêu rõ, trải qua các giai đoạn cách mạng, Đảng ta rất coi trọng báo chí và tạo điều kiện thuận lợi cho các nhà báo hoàn thành nhiệm vụ vẻ vang của mình.

Tuy nhiên, với tư cách là nhà lãnh đạo công tác tư tưởng, lý luận của Đảng, đồng chí cũng nêu rõ, báo chí là tiếng nói của Đảng, Nhà nước và các tổ chức xã hội, đồng thời là diễn đàn của nhân dân. Báo chí cần phản ánh sinh động hơn nữa các phong trào cách mạng của mọi tầng lớp nhân dân ta hướng tới mục tiêu thiêng liêng: Dân giàu, nước mạnh, dân chủ, công bằng, văn minh. Một trong những nội dung quan trọng của báo chí là cổ vũ phong trào toàn dân đẩy mạnh sản xuất, thực hành tiết kiệm; phát hiện và biểu dương kịp thời những sáng kiến hay, những việc làm tốt trong quá trình chuyển đổi cơ cấu và cơ chế quản lý kinh tế, thực hiện công nghiệp hóa, hiện đại hóa nước nhà, xây dựng nền văn hóa đậm đà bản sắc dân tộc và bồi dưỡng con người Việt Nam cả về trí lực và thể lực, về phẩm chất và trí tuệ.

Vào thời đó, đồng chí nêu rõ, hướng tới Đại hội đại biểu toàn quốc lần thứ VIII của Đảng, đề nghị báo chí tích cực tham gia tổng kết thực tiễn, cung cấp cơ sở khoa học cho việc hoàn thiện đường lối, chủ trương của Đảng và chính sách, pháp luật của Nhà nước, góp phần cụ thể hóa, bổ sung, phát triển con đường đi lên chủ nghĩa xã hội của nước ta. Đi đôi với việc biểu dương cái hay, cái tốt, báo chí coi trọng việc phê phán cái ác, cái xấu, các tệ tham nhũng, quan liêu; phê phán những kẻ gieo rắc luận điểm hoài nghi, xuyên tạc lịch sử, xuyên tạc đường lối, chính sách của Đảng và Nhà nước... nhằm thực hiện những mưu đồ không tốt đẹp. Báo chí không chỉ phản ánh hiện thực xã hội, mà còn có trách nhiệm định hướng đúng đắn dư luận xã hội trước mỗi sự kiện trong nước và quốc tế.

Với tư cách là nhà lãnh đạo cao cấp của Đảng, cùng với việc đòi hỏi báo chí phải thực hiện tốt chức năng, nhiệm vụ, vai trò và trách nhiệm xã hội của mình, đồng chí Đào Duy Tùng cũng nêu rõ, Đảng ta rất coi trọng báo chí và tạo điều kiện thuận lợi để các nhà báo hoàn thành nhiệm vụ vẻ vang của mình; đồng thời, đồng chí cũng đòi hỏi, cấp ủy đảng và chính quyền các cấp thấy rõ trách nhiệm của mình đối với báo chí, tăng cường trao đổi thông tin, mở rộng bàn bạc nhằm kịp thời bổ sung và hoàn thiện các chính sách về thông tin cũng như các chế độ đãi ngộ về vật chất và tinh thần đối với các nhà báo, tạo điều kiện cho cơ quan báo chí và các nhà báo thực hiện đúng tôn chỉ, mục đích, cống hiến nhiều hơn nữa cho sự nghiệp xây dựng và bảo vệ Tổ quốc Việt Nam xã hội chủ nghĩa[1].

Là người lãnh đạo công tác tư tưởng, lý luận của Đảng trong thời kỳ đưa đất nước bước vào công cuộc đổi mới toàn diện, bên cạnh những vấn đề căn bản, to lớn về đường lối đổi mới, đường lối phát triển đất nước trong thời điểm bước ngoặt lịch sử dân tộc, có một vấn đề mà đồng chí Đào Duy Tùng đặc biệt quan tâm - đó là vấn đề đổi mới tư duy. Theo đồng chí, đổi mới tư duy là một vấn đề mang tính sống còn. Bây giờ nhìn lại ta có thể khẳng định vào thời điểm ấy, nếu không đổi mới tư duy thì không thể có tư duy mới để thực hiện công cuộc đổi mới toàn diện đất nước. Hình thành tư duy mới, xây dựng tư duy mới là vấn đề mà đồng chí Đào Duy Tùng dành rất nhiều tâm huyết.

Để đổi mới tư duy, đồng chí đặc biệt quan tâm tới vấn đề thông tin. Đồng chí chỉ rõ, đổi mới công tác thông tin là điều kiện quan trọng để đổi mới tư duy. Bởi vì, có được thông tin đúng thì mới có suy nghĩ đúng. Không được nhận thông tin thì không có gì để suy nghĩ cả. Nhận thông tin sai lệch thì tư duy không đúng được. Công khai, dân chủ trong thông tin là điều kiện phát triển tư duy khoa học, chống lại tình trạng “cửa quyền” trong tư duy, kịp thời phát hiện tình trạng trì trệ hoặc “hư hỏng” trong tư duy[2]. Thông tin rõ ràng, đó là lĩnh vực mà báo chí, truyền thông phát huy được lợi thế và sức mạnh của mình.

Đồng chí Đào Duy Tùng cùng các đồng chí lãnh đạo, phóng viên các cơ quan báo chí, tuyên truyền tại Đại hội Đảng bộ tỉnh Yên Bái lần thứ XIII. (Ảnh: T.L) 

Do đánh giá cao vai trò của công tác thông tin trong quá trình lãnh đạo công cuộc đổi mới đất nước, đồng chí Đào Duy Tùng đã chỉ đạo quyết liệt công tác cải tiến hoạt động thông tin của Đảng. Vào thời điểm bắt đầu thực hiện công cuộc đổi mới đất nước, theo đồng chí, để đáp ứng được yêu cầu của cách mạng đang đặt ra, công tác thông tin cần được tiến hành cải tiến theo các hướng: Một là, đa dạng hóa thông tin và tăng lượng tin hữu ích; hai là, mở rộng tính công khai trong hoạt động thông tin; ba là, thông tin phải chân thực, góp phần xây dựng tư duy mới, khắc phục tư duy lạc hậu; bốn là, đưa được tiếng nói của nhân dân tới những cơ quan lãnh đạo của Đảng và Nhà nước các cấp; năm là, nâng cao tính phê bình, tự phê bình trên các phương tiện thông tin đại chúng, nêu nhân tố tích cực và cả nhân tố tiêu cực; sáu là, thông tin đến được đúng đối tượng, đến tận những người lao động.

Thông tin chính là lĩnh vực của báo chí, truyền thông vào thời kỳ đầu đổi mới, với một tư duy mới và sắc sảo, đồng chí Đào Duy Tùng đã chỉ đạo việc cải tiến công tác thông tin, báo chí, truyền thông đáp ứng kịp thời yêu cầu của công cuộc đổi mới toàn diện đất nước. Qua đây ta thấy, đồng chí Đào Duy Tùng là một nhà lãnh đạo công tác tư tưởng, lý luận và báo chí có tư duy mới, suy nghĩ hiện đại và tầm nhìn bao quát, rộng lớn. Chính với những người lãnh đạo công tác tư tưởng, lý luận, báo chí của Đảng như thế đã tạo ra những bước phát triển vượt bậc của công tác báo chí, truyền thông trong thời kỳ đổi mới.

2. Đồng chí Đào Duy Tùng - Nhà báo lớn của Đảng

Không chỉ là người lãnh đạo công tác tư tưởng, lý luận, lãnh đạo công tác báo chí, truyền thông của Đảng, đồng chí Đào Duy Tùng còn là một nhà báo lớn của Đảng. Quá trình hoạt động báo chí của đồng chí Đào Duy Tùng rất phong phú và đa dạng. Có thể khẳng định, ở lĩnh vực nào đồng chí cũng đạt được những thành tựu quan trọng, để lại dấu ấn đặc biệt. Với tư cách là nhà báo cách mạng, đồng chí Đào Duy Tùng thể hiện ở hai khía cạnh. Đó là người trực tiếp lãnh đạo cơ quan báo chí và người viết báo.

Với tư cách một nhà báo, theo đồng chí Hà Đăng - nguyên Trưởng ban Tư tưởng - Văn hóa Trung ương: “Anh giữ chức Phó trưởng ban Tuyên giáo Trung ương. Cho nên nói đến Đào Duy Tùng, người ta thường nghĩ về một người làm công tác tư tưởng hơn là một nhà báo. Sự thật anh đi vào công tác báo chí rất sâu. Tác phẩm báo chí của anh chủ yếu là những bài chính luận, có ký tên hoặc không ký tên. Nét nổi bật là những bài báo ấy đều chứa đựng một nội dung sâu sắc, lập luận chặt chẽ, văn phong sáng sủa, rõ ràng. Anh ghét lối viết khoa trương, hào nhoáng mà không có nội dung thiết thực”[3].

Đó là những nhận xét hết sức sâu sắc và chân thực về nhà báo, nhà lý luận Đào Duy Tùng. Theo đó, viết báo đối với đồng chí Đào Duy Tùng chính là sự thể hiện những tư tưởng lý luận, quan điểm, đường lối của Đảng đến mọi tầng lớp cán bộ, nhân dân, vì vậy bài báo cần phải được viết một cách chân thực, khách quan, khoa học, sáng rõ và dễ hiểu, không khoa trương, hào nhoáng, khoe khoang. Viết báo đối với đồng chí chính là thực hiện nhiệm vụ công tác tuyên truyền, công tác tuyên giáo của Đảng. Đồng chí không chỉ đòi hỏi các nhà báo khi viết bài phải tuân thủ những nguyên tắc như thế, mà bản thân đồng chí cũng nghiêm túc thực hiện các nguyên tắc viết báo mà mình đề ra. Với một gia tài đồ sộ hàng nghìn bài viết, bài nói, đồng chí Đào Duy Tùng thực sự là một nhà báo lớn của Đảng. Tác phẩm báo chí của đồng chí không chỉ mang sức nặng tư tưởng lý luận mà có phong cách đặc sắc, riêng biệt.

Với tư cách người trực tiếp lãnh đạo cơ quan báo chí, đồng chí Đào Duy Tùng có 17 năm (1965-1982) trực tiếp làm Tổng Biên tập Tạp chí Học tập, nay là Tạp chí Cộng sản - Cơ quan lý luận và chính trị của Ban Chấp hành Trung ương Đảng. Với một thời gian dài trực tiếp lãnh đạo Tạp chí Học tập, đồng chí Đào Duy Tùng đã góp phần quyết định đưa tạp chí lý luận của Đảng có những bước phát triển vượt bậc và toàn diện.

Trước hết, đó là công tác xây dựng, đào tạo đội ngũ cán bộ làm tạp chí lý luận, đồng chí đòi hỏi: Cán bộ biên tập tạp chí lý luận và chính trị của Đảng không thể chỉ nắm vững những nguyên lý cơ bản của chủ nghĩa Mác - Lênin, mà còn phải biết vận dụng các nguyên lý đó; không những phải nắm vững đường lối, chính sách, quan điểm của Đảng mà còn phải hiểu rõ cơ sở lý luận, cơ sở khoa học của đường lối, chính sách, quan điểm. Có thế, khi viết hoặc biên tập bài mới có sự sáng tạo, tránh được lối viết sách vở làm cho người đọc nhàm chán. Kết hợp chặt chẽ lý luận với thực tế; ủng hộ cái mới; ủng hộ lớp cán bộ trẻ năng động, sáng tạo[4].

Theo đồng chí Hà Đăng, thời gian làm Tổng Biên tập Tạp chí Học tập, đồng chí Đào Duy Tùng đã để lại dấu ấn đặc biệt một cách toàn diện trong công tác của tạp chí lý luận. Đối với công tác xây dựng đội ngũ cán bộ biên tập viên, phóng viên, một mặt, đồng chí đòi hỏi phải không ngừng nâng cao trình độ lý luận Mác - Lênin, thấm nhuần đường lối, quan điểm của Đảng, chính sách, pháp luật của Nhà nước; mặt khác, phải gắn bó mật thiết với thực tiễn, đi sâu đi sát xuống địa phương, lăn lộn cùng cơ sở, nắm vững thực tế đời sống cách mạng; đồng thời, phải năng động, sáng tạo trong công tác làm báo.

Đồng chí Đào Duy Tùng thăm tỉnh Yên Bái năm 1993. Ảnh: Tư liệu Văn phòng Trung ương Đảng.

Rõ ràng, với tư cách là Tổng Biên tập tạp chí lý luận của Đảng, đồng chí đã chỉ rõ những đòi hỏi đặc trưng với những nhà báo làm việc trong tòa soạn tạp chí lý luận. Qua cách chỉ đạo của đồng chí, ta thấy được sự khác biệt, giữa đội ngũ những nhà báo lý luận chính trị với đội ngũ những người làm báo thông thường nói chung. Những đặc trưng mà đồng chí chỉ ra này, cho đến nay vẫn giữ nguyên giá trị. Chính bằng quan điểm của mình trong xây dựng đội ngũ các nhà báo làm việc tại tạp chí lý luận của Đảng thời kỳ 1967-1982, đã xây dựng nên truyền thống những nhà báo lý luận chính trị của Đảng không chỉ nắm vững về lý luận, kiên định lập trường, khách quan, khoa học, gắn bó mật thiết với thực tiễn mà còn năng động, sáng tạo, chủ động, tích cực góp phần thực hiện công tác tư tưởng, lý luận của Đảng.

Mười bảy năm làm Tổng Biên tập Tạp chí Học tập cũng là thời kỳ tờ tạp chí lý luận và chính trị của Đảng ta có những thay đổi khá toàn diện về nội dung và hình thức. Thứ nhất, là một nhà lý luận, đồng chí thúc đẩy nâng cao chất lượng tư tưởng, lý luận trong các bài viết nhằm đưa Tạp chí Học tập thực sự trở thành ngọn cờ lý luận và chính trị tiên phong của Đảng; thứ hai, đẩy mạnh công tác tổng kết thực tiễn, khái quát thành lý luận, góp phần bổ sung lý luận của Đảng; thứ ba, tham gia thảo luận, trao đổi lý luận, khái quát lý luận trực tiếp góp phần xây dựng cơ sở lý luận và thực tiễn trong việc hình thành, phát triển và hoàn thiện chủ trương, đường lối đổi mới của Đảng; thứ tư, gắn liền công tác của tạp chí với thực tiễn đời sống, kịp thời phát hiện, cổ vũ nhân tố mới, cái tốt, kiên quyết phê phán những hiện tượng tiêu cực, tham nhũng, lãng phí, cái xấu; thứ năm, trực tiếp tham gia giải quyết những vấn đề bức xúc do thực tiễn ở cơ sở đặt ra; thứ sáu, chủ động, tích cực góp phần định hướng dư luận xã hội theo đúng quan điểm của Đảng trước các sự kiện, hiện tượng trong nước và quốc tế...

Với những nội dung cơ bản nêu trên, trong thời gian đồng chí làm Tổng Biên tập Tạp chí Học tập, xuất hiện nhiều chuyên mục mới, nhiều bài viết sâu sắc về lý luận, nhiều bài viết sắc sảo mang hơi thở nóng hổi của đời sống đã thu hút được đông đảo cán bộ nhân dân tìm đọc, thấm nhuần, noi theo và trở thành niềm tin cậy, yêu mến của bạn đọc. Những bài viết mang tính thời sự về lợi ích kinh tế, về khoán sản phẩm trong nông nghiệp ở Vĩnh Phú, Hải Hưng, về năng suất lúa ở Thái Bình, về đánh giá mô hình kém hiệu quả ở Quỳnh Lưu, về những sai lầm hữu khuynh ở Lạng Sơn... nổi tiếng ngày đó đã thực sự góp phần trực tiếp trả lời những câu hỏi nan giải mà thực tiễn đang đặt ra. Qua những bài báo này có thể thấy, cái mới, cái tốt đẹp được kịp thời phát hiện, cổ vũ, bảo vệ; cái xấu, cái tiêu cực, hạn chế được kịp thời nhận diện và kiên quyết góp ý, phê phán. Vì lẽ đó, có thể khẳng định, đó là những bài báo có giá trị vô cùng lớn lao đối với thực tiễn cuộc sống[5].

Nhân kỷ niệm 65 năm Tạp chí Cộng sản, thay mặt Đảng, Nhà nước, đồng chí Đào Duy Tùng đã có những đánh giá hết sức đáng trân trọng về tạp chí: Trong suốt 65 năm qua, tạp chí lý luận của Đảng, dù với tên gọi này hoặc tên gọi khác tùy theo từng thời kỳ, đã không ngừng phấn đấu để trở thành ngọn cờ lý luận của Đảng... Tạp chí đã góp phần vào công tác lãnh đạo và chỉ đạo của Đảng, làm sáng tỏ đường lối, quan điểm tư tưởng của Đảng, bồi dưỡng trình độ lý luận và chính trị cho cán bộ, đảng viên; kịp thời phê phán các quan điểm tư tưởng sai trái, tăng cường nhất trí trong Đảng và động viên phong trào hành động cách mạng của nhân dân. Có thể nói, trong các thời kỳ, tạp chí đã hoàn thành tốt nhiệm vụ được giao, góp phần vào thắng lợi chung của cách mạng, của kháng chiến, của sự nghiệp xây dựng và bảo vệ Tổ quốc.

Đồng chí cũng không quên nhắc nhở, với tư cách là cơ quan lý luận và chính trị của Trung ương Đảng, Tạp chí Cộng sản cần tiếp tục và tích cực tham gia mạnh mẽ vào công tác tư tưởng, lý luận của Đảng; đồng thời, đồng chí cũng căn dặn: Là một tờ báo, tạp chí cần quan tâm hơn nữa đến việc thu hút ngày càng đông đảo bạn đọc. Đi đôi với việc làm cho nội dung bài vở ngày càng sát cuộc sống hơn, ngày càng sâu sắc, có tính lý luận và tính chiến đấu tạp chí phải chăm lo cải thiện các khâu khác, từ việc tìm ra nhiều thể loại mới hợp với chức năng của tạp chí cho đến việc in ấn đẹp hơn, phát hành nhanh, rộng hơn[6].

Có thể khẳng định, mặc dù thời gian đã lùi xa và đồng chí Đào Duy Tùng cũng đã đi xa, nhưng những quan điểm, tư tưởng chỉ đạo, những định hướng và căn dặn của đồng chí đối với công tác báo chí, truyền thông của Đảng nói chung và đối với Tạp chí Cộng sản nói riêng vẫn mang tính thời sự, giữ nguyên giá trị. Đó thực sự là những di sản tinh thần vô cùng quý báu với công tác báo chí, truyền thông của Đảng và đối với mỗi cán bộ, phóng viên làm việc trong các cơ quan báo chí của Đảng.

PGS.TS. Vũ Văn Phúc
Nguyên Tổng Biên tập Tạp chí Cộng sản

[1] Tuyển tập Đào Duy Tùng, Sđd, t.II, tr. 566-572.

[2] Tuyển tập Đào Duy Tùng, Sđd, t.II, tr. 312.

[3] Tuyển tập Đào Duy Tùng, Sđd, t.II, tr.630

[4] Tuyển tập Đào Duy Tùng, Sđd, t.II, tr. 630-631.

[5] Tuyển tập Đào Duy Tùng, Sđd, t.II, tr. 630-635, 590-595.

[6] Tuyển tập Đào Duy Tùng, Sđd, t.II, tr. 630-635, 590-595.