Đổi mới phương pháp giảng dạy lý luận chính trị đáp ứng yêu cầu của tình hình mới

YÊU CẦU ĐỔI MỚI PHƯƠNG PHÁP GIẢNG DẠY LÝ LUẬN CHÍNH TRỊ

Công tác giáo dục, bồi dưỡng LLCT là một bộ phận trong công tác tư tưởng của Đảng. Trong suốt quá trình lãnh đạo cách mạng, Đảng ta luôn quan tâm công tác giáo dục LLCT nhằm nâng cao nhận thức, giác ngộ lý tưởng cách mạng, thống nhất ý chí và hành động cho cán bộ, đảng viên và nhân dân để thực hiện thắng lợi nhiệm vụ cách mạng mỗi thời kỳ.

Tại Đại hội XIII, khi đánh giá về công tác giáo dục LLCT ở Việt Nam, Đảng ta nhận định: “Công tác đào tạo, bồi dưỡng LLCT được đổi mới cả về nội dung và phương pháp; tăng cường quản lý, kỷ luật trong giảng dạy, học tập; chất lượng đào tạo, bồi dưỡng được nâng lên” [1]. Đây là một nhận định khách quan, đáng giá xác đáng những kết quả đã đạt được trong công tác giáo duc, bồi dưỡng LLCT ở nước ta trong thời gian qua.

Bên cạnh những kết quả đã đạt được, Đại hội XIII cũng chỉ ra một số hạn chế trong công tác giáo dục, bồi dưỡng tư tưởng, chính trị nói chung và giáo dục LLCT nói riêng. Đó là “việc giáo dục tư tưởng, chính trị cho cán bộ, đảng viên chưa thường xuyên, một bộ phận đảng viên chưa nắm được chủ trương, đường lối của Đảng. Việc học tập LLCT tuy có nhiều cố gắng nhưng vẫn chưa đáp ứng được yêu cầu”[2]. Những hạn chế trong công tác giáo dục, bồi dưỡng LLCT tất yếu dẫn đến hệ quả một số cán bộ, đảng viên có biểu hiện suy thoái về tư tưởng chính trị, phai nhạt lý tưởng cách mạng, thậm chí mơ hồ, dao động, mất niềm tin vào con đường, mục tiêu phát triển đất nước đúng như Đại hội XIII đã nhận định: “Một bộ phận cán bộ, đảng viên bản lĩnh chính trị không vững vàng, suy thoái về tư tưởng chính trị, còn hoài nghi, mơ hồ về mục tiêu, lý tưởng của Đảng và con đường đi lên chủ nghĩa xã hội ở nước ta; một số ít hoang mang, dao động, mất lòng tin; cá biệt còn phủ nhận chủ nghĩa Mác - Lênin, tư tưởng Hồ Chí Minh và đường lối đổi mới của Đảng”[3].

Trong thời gian tới, tình hình thế giới tiếp tục có những diễn biến nhanh chóng, phức tạp, khó lường. Hòa bình, hợp tác và phát triển tuy vẫn là xu thế lớn, song cạnh tranh chiến lược giữa các nước lớn, xung đột cục bộ vẫn diễn ra dưới nhiều hình thức, phức tạp và quyết liệt hơn, làm gia tăng rủi ro đối với môi trường kinh tế, chính trị, an ninh quốc tế. Những khuynh hướng tư tưởng tư sản, cực đoạn tiếp tục thâm nhập vào Việt Nam qua nhiều kênh, dưới nhiều hình thức tinh vi, phức tạp và sẽ tác động mạnh mẽ vào tư tưởng của một bộ phận cán bộ, đảng viên, làm phai nhạt lý tưởng cách mạng, cổ súy tư tưởng tư sản, tạo sự hoài nghi, dao động về con đường đi lên chủ nghĩa xã hội.

Ở trong nước, sau hơn 35 năm đổi mới với nhiều thành tựu to lớn, có ý nghĩa lịch sử, “thế và lực, sức mạnh tổng hợp quốc gia, uy tín quốc tế, niềm tin của nhân dân ngày càng được nâng cao, tạo ra những tiền đề quan trọng để xây dựng và bảo vệ Tổ quốc”[4]. Tuy nhiên, bốn nguy cơ mà Đảng ta đã nêu ra từ Đại hội VII (năm 1994) vẫn tồn tại, có mặt còn gay gắt hơn, trong đó các biểu hiện của không đảm bảo định hướng xã hội chủ nghĩa là rất đáng lo ngại. Đó là: “Tham nhũng, lãng phí, quan liêu, suy thoái về tư tưởng chính trị, đạo đức, lối sống, “tự diễn biến”, “tự chuyển hóa” trong nội bộ cũng như những mâu thuẫn xã hội còn diễn biến phức tạp. Các thế lực thù địch tiếp tục tăng cường chống phá Đảng, Nhà nước và đất nước ta”[5]. Tất cả những điều này đang tác động không nhỏ đến công tác giáo dục LLCT ở nước ta hiện nay, đặt ra yêu cầu cần đổi mới công tác giáo dục LLCT cho cán bộ, đảng viên một cách cấp thiết hơn lúc nào hết.

Từ nay đến giữ thế kỷ XXI, toàn Đảng và toàn dân đang hướng đến những mục tiêu hết sức to lớn. Đó là: xây dựng và bảo vệ vững chắc Tổ quốc xã hội chủ nghĩa vì Dân giàu, nước mạnh, dân chủ, công bằng, văn minh; đến năm 2025 phải trở thành quốc gia đang phát triển có nền công nghiệp theo hướng hiện đại và vượt qua mức thu nhập trung bình thấp; đến năm 2030 phải trở thành quốc gia đang phát triển, có nền công nghiệp hiện đại và đạt mức thu nhập trung bình cao; đến năm 2045 trở thành nước phát triển có thu nhập cao. Để có thể thực hiện thành công các mục tiêu đó, cần phải chú trọng việc nâng cao nhận thức, trách nhiệm, bản lĩnh cho đội ngũ cán bộ, đảng viên. Điều đó đặt ra yêu cầu cần phải đổi mới công tác đào tạo, bồi dưỡng LLCT, trong đó có đổi mới phương pháp giảng dạy.

ĐỔI MỚI THEO HƯỚNG KHOA HỌC, SÁNG TẠO, HIỆN ĐẠI, GẮN LÝ LUẬN VỚI THỰC TIỄN

Tại Đại hội XIII, Đảng ta đã chỉ rõ: “Đổi mới nội dung, chương trình, phương pháp giáo dục LLCT theo hướng khoa học, sáng tạo, hiện đại và gắn lý luận với thực tiễn”. Để cụ thể hóa những quan điểm chỉ đạo của Đảng, cần chú trọng đến những giải pháp chủ yếu sau:

Thứ nhất, nâng cao nhận thức về tầm quan trọng của đổi mới phương pháp giảng dạy lý luận chính trị.

Đổi mới phương pháp giảng dạy LLCT là yêu cầu có tính bắt buộc để từng bước khắc phục những hạn chế trong giảng dạy LLCT ở nước ta thời gian qua. Do đó, để đổi mới phương pháp giảng dạy LLCT có hiệu quả, trước hết cần nâng cao nhận thức cho các chủ thể về tầm quan trọng của vấn đề này. Các cơ sở đào tạo LLCT cần đặt vấn đề đổi mới phương pháp giảng dạy LLCT là yêu cầu bắt buộc đối với mỗi giảng viên, coi đây là tiêu chí để đánh giá năng lực, hiệu quả giảng dạy của mỗi giảng viên. Từ đó, các cơ sở đào tạo có kế hoạch để tập huấn, bồi dưỡng cho giảng viên các phương pháp giảng dạy tiên tiến, hiện đại để áp dụng vào công tác đào tạo, bồi dưỡng LLCT.

Thứ hai, đổi mới các cách thức đào tạo, bồi dưỡng lý luận chính trị cho phù hợp với thực tiễn.

Thực tiễn luôn vận động và biến đổi không ngừng nên để đổi mới phương pháp giáo dục LLCT có hiệu quả cần phải đổi mới hình thức đào tạo, bồi dưỡng. Đó là kết hợp các cách thức đào tạo, bồi dưỡng trực tiếp, lấy giảng viên là trung tâm sang hình thức đào tạo kết hợp giữa trực tiếp và trực tuyến, lấy học viên làm trung tâm. Đồng thời kết hợp các phương pháp giảng dạy truyền thống với các phương pháp giảng dạy mới, tiên tiến, có sự tích hợp của các phương tiện kỹ thuật hiện đại để tăng tính trực quan, hấp dẫn cho các bài giảng LLCT. Ngoài ra, các cơ sở đào tạo cần cân đối phù hợp thời gian giảng dạy trực tiếp trên lớp với trao đổi, thảo luận, các hoạt động ngoại khóa, nghiên cứu thực tế để học viên có cơ hội được vận dụng những kiến thức đã học vào thực tiễn, kiểm nghiệm, kiểm chứng những kiến thức LLCT vào hoạt động thực tiễn. Ngoài ra, thông qua việc trao đổi, thảo luận, học viên có điều kiện bổ sung kiến thức cho nhau, củng cố những kiến thức đã học, đồng thời phát huy được khả năng sáng tạo trong học tập LLCT. Đặc biệt, đối với cán bộ lãnh đạo quản lý, đây chính là điều kiện để họ trao đổi kinh nghiệm qua công tác thực tế ở địa phương.

Thứ ba, đẩy mạnh ứng dụng công nghệ thông tin trong số hóa tài liệu học tập lý luận chính trị và đổi mới phương pháp giảng dạy lý luận chính trị.

Trong bối cảnh chuyển đổi số quốc gia, số hóa tài liệu học tập LLCT là một trong những cách thức hữu hiệu để đổi mới phương pháp giảng dạy LLCT. Số hóa giáo trình là việc chuyển đổi những trang sách truyền thống in trên giấy thành các file dữ liệu kĩ thuật số dễ dàng lưu giữ và chia sẻ mọi lúc mọi nơi trên môi trường kết nối internet. Giảng viên và học viên dễ dàng truy cập vào nguồn dữ liệu, vừa tiết kiệm chi phí in ấn, vừa đảm bảo tốc độ truy cập giúp cho người học chủ động trong tìm kiếm tri thức.

Giảng viên cần ứng dụng công nghệ thông tin để xây dựng hệ thống bài giảng điện tử được lưu giữ dưới dạng video trong đó bao gồm các thành tố: hình ảnh, audio, text và các liên kết. Bài giảng điện tử là yếu tố thay thế những giờ giảng trực tiếp trong đào tạo truyền thống. Với hình thức này giảng viên kết hợp với trình chiếu powerpoint để bài giảng thêm phong phú; đồng thời các video tham khảo cũng có thể được sử dụng đan xen trong quá trình giảng dạy.

Thứ tư, củng cố, nâng cao phẩm chất, năng lực của đội ngũ giảng viên, báo cáo viên lý luận chính trị.

Tại Đại hội XIII, một trong những giải pháp quan trọng để đổi mới phương pháp giảng dạy LLCT là củng cố, nâng cao phẩm chất, năng lực của đội ngũ giảng viên, báo cáo viên: “Tập trung xây dựng, củng cố, thường xuyên bồi dưỡng, nâng cao phẩm chất, năng lực của đội ngũ giảng viên chính trị, báo cáo viên”[6]. Đây là một giải pháp rất cần thiết vì đội ngũ giảng viên, báo cáo viên là chủ thể của quá trình đào tạo, bồi dưỡng LLCT. Để đổi mới phương pháp giảng dạy LLCT, bản thân mỗi giảng viên, báo cáo viên phải không ngừng tự đổi mới, nâng cao trình độ chuyên môn, phẩm chất đạo đức, năng lực nghề nghiệp của mình để đáp ứng được yêu cầu ngày càng cao của quá trình đào tạo, bồi dưỡng LLCT.

Như vậy, đổi mới phương pháp giảng dạy LLCT là yêu cầu tất yếu của quá trình đổi mới căn bản, toàn diện giáo dục, đào tạo nói chung và đào tạo, bồi dưỡng LLCT nói riêng. Điều này góp phần tăng tính hấp dẫn, lôi cuốn cho các bài giảng LLCT, từ đó nâng cao chất lượng, hiệu quả của công tác đào tạo, bồi dưỡng LLCT. Đây cũng là cách thức quan trọng để góp phần nâng cao chất lượng đội ngũ cán bộ, đảng viên ở Việt Nam hiện nay, hạn chế tình trạng suy thoái về tư tưởng chính trị, đạo đức, lối sống cùng những biểu hiện tiêu cực khác của một bộ phận cán bộ, đảng viên.

TS Nguyễn Văn Lượng
Học viện Chính trị quốc gia Hồ Chí Minh

_________

[1] Đảng Cộng sản Việt Nam, Văn kiện Đại hội đại biểu toàn quốc lần thứ XIII, tập 2, Nxb Chính trị quốc gia, Hà Nội, 2021, tr.170

[2] Đảng Cộng sản Việt Nam, Văn kiện Đại hội đại biểu toàn quốc lần thứ XIII, tập 2, Nxb Chính trị quốc gia, Hà Nội, 2021, tr.172

[3] Đảng Cộng sản Việt Nam, Văn kiện Đại hội đại biểu toàn quốc lần thứ XIII, tập 2, Nxb Chính trị quốc gia, Hà Nội, 2021, tr.172

[4] Đảng Cộng sản Việt Nam, Văn kiện Đại hội đại biểu toàn quốc lần thứ XIII, Tập I, Nxb Chính trị quốc gia, Hà Nội, 2021, tr.107

[5] Đảng Cộng sản Việt Nam, Văn kiện Đại hội đại biểu toàn quốc lần thứ XIII, Tập I, Nxb Chính trị quốc gia, Hà Nội, 2021, tr.108 

[6] Đảng Cộng sản Việt Nam (2021), Văn kiện Đại hội đại biểu toàn quốc lần thứ XIII, tập 2, Nxb Chính trị quốc gia Sự thật, Hà Nội, tr.236