Tờ báo cách mạng đầu tiên ra đời như thế nào?

Từ đầu những năm 20 của thế kỷ XX, tư tưởng lý luận cách mạng vô sản được truyền bá vào Việt Nam qua báo Le Paria của Hội Liên hiệp thuộc địa, L' Humanité của Đảng Cộng sản Pháp, Inprekorr của Quốc tế Cộng sản. Cuối năm 1924, Nguyễn Ái Quốc, phái viên của Quốc tế Cộng sản và là Ủy viên Bộ Phương Đông của Quốc tế được cử đến Quảng Châu (Trung Quốc) để trực tiếp chỉ đạo cách mạng Việt Nam và một số nước Đông Nam Á, từng bước thực hiện tâm nguyện: "trở về nước, đi vào quần chúng, thức tỉnh họ, tổ chức họ, huấn luyện họ, đưa họ ra đấu tranh giành tự do độc lập".

Ở Quảng Châu, tại trụ sở số nhà 13 và 13B đường Văn Minh (nay là số nhà 248-250) đối diện với Trường đại học Trung Sơn (nay là Bảo tàng Cách mạng Quảng Châu), Người từng bước chuẩn bị về chính trị, tư tưởng cho sự ra đời một Đảng Mácxít ở Việt Nam. Nguyễn Ái Quốc đã mở các lớp huấn luyện chính trị, đào tạo đội ngũ cán bộ, chuẩn bị cho sự ra đời chính Đảng ở trong nước.

Là nhà cách mạng thấm nhuần sâu sắc bản chất cách mạng và khoa học của chủ nghĩa Marx-Lenin, là một người từng nhiều năm làm báo và hiểu rõ sức mạnh của báo chí, Nguyễn Ái Quốc rất tâm đắc những tư tưởng của Lenin về báo chí: “Trong thời đại ngày nay, không có tờ báo chính trị thì không thể có phong trào gọi là chính trị”, “Chúng ta cần trước hết là tờ báo, không có nó thì không thể tiến hành một cách có hệ thống cuộc tuyên truyền, cổ động hết sức có nguyên tắc và toàn diện”. “Báo chí là người tuyên truyền, người cổ động, người tổ chức chung”.

Bởi vậy, cùng với việc mở lớp, kết nạp đoàn viên mới, Người chủ trương xuất bản báo Thanh Niên. Đây là một phương thức hoạt động hoàn toàn mới lạ: vừa tổ chức, huấn luyện, vừa ra báo. Những đoàn viên thanh niên cộng sản chỉ biết đến hình thức tuyên truyền miệng, kết nạp đoàn, chưa từng nghĩ đến xuất bản, viết và in báo.

Về danh nghĩa, lúc đầu báo không công bố là cơ quan ngôn luận của tổ chức nào, thực tế là của Thanh niên cộng sản đoàn. Về sau, Hội Việt Nam Cách mạng Thanh niên (thường gọi là Việt Nam Thanh niên cách mạng đồng chí hội) ra đời, báo Thanh Niên được gọi là cơ quan của Tổng bộ Hội Thanh Niên, xuất bản cho đến cuối năm 1929, khi Hội kết thúc vai trò lịch sử của mình.

Báo Thanh niên có hai thời kỳ phát triển: Thời kỳ thứ nhất từ tháng 6/1925 đến tháng 4/1927 và thời kỳ thứ hai từ tháng 4/1927 đến cuối năm 1929.

Trong thời kỳ đầu tiên, báo Thanh Niên có 88 số do Nguyễn Ái Quốc trực tiếp chỉ đạo biên tập, in, phát hành và Người cũng là cây bút chủ lực của Thanh Niên trong thời kỳ này.

Tháng 4/1927, Nguyễn Ái Quốc chuyển vào hoạt động bí mật, rời Quảng Châu, báo Thanh Niên bắt đầu thời kỳ thứ hai, do Tổng bộ Hội Thanh Niên chỉ đạo.

Số đầu của báo Thanh Niên xuất bản ngày 21/6/1925 và được xuất bản đều đặn hằng tuần. Báo được viết bằng bút sắt nhọn trên giấy sáp và in theo lối roneo. Hầu hết các số báo có 2 trang, có số 4, 5 trang. Mỗi trang thường chia làm 2 cột, mỗi dòng trong một cột có từ 8 - 9 chữ viết to, dễ đọc. Cỡ trung bình của tờ báo là 18x24cm - một khổ giấy thông dụng bấy giờ ở Quảng Châu có thể mua được một cách dễ dàng.

Về hình thức, măng sét báo Thanh Niên in trên đầu trang . Trong một khung chữ nhật được kẻ cẩn thận, lần lượt từ trái sang phải vẽ ngôi sao năm cánh, bên trong ngôi sao viết số báo, rồi đến hai chữ Thanh Niên - chữ Hán, và Thanh Niên - chữ Quốc ngữ. Ngày ra báo được viết ở hàng dưới, phía bên phải.

Số 66 báo Thanh Niên (Ảnh: Tư liệu)

Báo có các mục: Xã luận, bình luận, diễn đàn phụ nữ, phê bình, tin tức, thơ ca, vấn đáp, trả lời  bạn đọc, việc làm. Một số báo đầu có bài được viết bằng chữ Hán, như ''Phụ nữ thời đàm'', ''Tân Văn'', v.v.. Các bài viết dùng từ An nam (chưa dùng từ Việt Nam). Những chữ d, c, ph, ngh... được thay bằng z, k, f, ng... Cách rút gọn chữ này ngoài việc tiết kiệm được giấy còn tạo cho người đọc một ấn tượng đổi mới, cách mạng và độc đáo chỉ riêng tờ Thanh Niên bấy giờ mới có. 

Báo in xong được chuyển đến Hồng Kông rồi gửi về trong nước theo đường dây bí mật qua hệ thống giao thông liên lạc trên các tàu thủy. Một số được gửi đến các tổ chức của Hội ở Thái Lan, Trung Quốc, người Việt yêu nước ở Pháp và đến Quốc tế Cộng sản.

Do bản in có số lượng ít, đôi khi bị mất trên đường chuyển về nước, nên ít cơ sở nhận được báo đều đặn, đầy đủ. Nhiều nơi đã tổ chức chép tay thành nhiều bản để truyền nhau đọc.

Trước sức ảnh hưởng của tờ báo, cơ quan mật thám của Pháp để nhiều công sức theo dõi, truy tìm các đường dây chuyển báo, đánh vào các cơ sở của Hội, ngầm đưa tay sai vào nội bộ Hội để bí mật ăn cắp báo, tổ chức dịch ra chữ Pháp để nghiên cứu, đối phó. Một số bài quan trọng được dịch ra chữ Pháp toàn văn, còn những bài khác chỉ tóm tắt nội dung chính yếu. Mặc dù cố gắng ngăn chặn, bắt và tiêu hủy được một số tờ báo nhưng mật thám Pháp cũng không thể hoàn toàn ngăn chặn được báo Thanh Niên đến với phong trào cách mạng. 

Khi tờ Thanh Niên mới xuất bản được khoảng 70 số, trong một báo cáo gửi Bộ Thuộc địa Pháp, Chánh mật thám Đông Dương L.Marty - người đã theo dõi sự xuất hiện của Nguyễn Ái Quốc ở Quảng Châu từ cuối năm 1924, đã nhận xét: Người chủ tờ báo này tỏ ra hết sức khôn ngoan, suốt 60 số đầu, không hề để lộ tính cách Mácxít của tờ báo mình, chỉ nói chuyện yêu nước, dân tộc và lòng căm thù chế độ thuộc địa của chúng ta, để rồi từ số 61 (ngày 18/12/1926), ông ta dẫn bạn đọc đến kết luận: muốn giành được độc lập, không có con đường nào khác là theo Lenin và Quốc tế III, lập Đảng Cộng sản…

Sau đó, L.Marty nhận định: "Đọc qua 88 số báo này (từ tháng 6/1925 đến tháng 4/1927) do người lãnh tụ Nguyễn Ái Quốc tự tay soạn thảo bài vở và sửa chữa, ta thấy rõ ràng kỹ thuật mà ông ta dùng. Người viết báo đã cố gắng dùng những danh từ Hán Việt quen thuộc… giúp người đọc dần dần hiểu lý thuyết cộng sản. Nguyễn Ái Quốc - người chủ biên báo Thanh niên đã tỏ ra rất kiên nhẫn..."

Tranh vẽ “ Nguyễn Ái Quốc giảng bài tại lớp huấn luyện cán bộ cách mạng Việt Nam tại Quảng Châu, Trung Quốc”

Những nội dung chính của báo Thanh Niên

Thời kỳ thứ nhất, điều kiện biên tập, in tương đối ổn định, không gặp nhiều khó khăn về cơ sở làm việc, kể cả tài chính.

Trong 88 số đầu, báo Thanh niên đề cập đến các vấn đề sau:

a) Mâu thuẫn giữa dân tộc ta với chủ nghĩa đế quốc Pháp; giữa các dân tộc thuộc địa với chủ nghĩa đế quốc nói chung.

Trong điều kiện báo Thanh niên xuất bản bí mật ở nước ngoài không đáp ứng được yêu cầu đưa lại những nguồn thông tin mới nhất, những câu chuyện trên báo có tính quy luật đó vẫn mang ''tính thời sự''.

Trong bài ''Cấm đi ra ngoài'' viết: Pháp cướp nước mình, cốt là rút của mình. Nó coi dân mình như là người ta nuôi gà, nuôi lợn vậy. Người ta nuôi gà, nuôi lợn là cất để lấy trứng và thịt. Nếu để cho gà cùng lợn chạy mất con nào, thì lỗ vốn con ấy, nên phải nhốt cho kỹ, không cho nó chạy ra ngoài.

Một bức tranh tố cáo cũng có giá trị như một bài báo ngắn. Bức tranh vẽ Tây nói: ''trói cho thật chặt, sưu thuế, thuốc phiện, rượu cồn, bổ đầu nó ra mà lấy''. Khơi sâu lòng căm thù chủ nghĩa thực dân rồi, thì phải kiên quyết chống lại nó, nhưng nó yếu hay nó mạnh?; đấu tranh với nó chỉ là những cuộc chiến đấu tuyệt vọng, hay là nắm chắc phần thắng nhất định thuộc về ta.

Đây là vấn đề đặt ra cần được giải đáp rõ ràng để xây dựng và củng cố lòng tin, từ đó mà động viên tinh thần và tổ chức lực lượng cho cuộc đấu tranh chống chủ nghĩa thực dân để giành thắng lợi.

b) Khẳng định con đường cách mạng, chống con đường cải lương

Cho đến giữa những năm 20 của thế kỷ XX, chủ nghĩa cải lương còn là một hình thái ý thức và quan điểm chính trị có ảnh hưởng chính trị nhất định trong một bộ phận nhân dân ta, chủ yếu là tầng lớp giàu có và một số trí thức, công chức. Toàn quyền Varen thấy đây là một cơ hội có thể lợi dụng để đánh lạc hướng những người yêu nước, ngăn chặn chủ nghĩa cộng sản xâm nhập vào Việt Nam.

Nhiệm vụ của báo Thanh Niên nói riêng, và những hoạt động về lý luận, tư tưởng và chính trị của Hội Việt Nam Cách mạng Thanh niên nói chung là kiên quyết triệt để chống chủ nghĩa cải lương, khẳng định chỉ có con đường đấu tranh cách mạng mới giải phóng được dân tộc.

Báo Thanh niên, số 2, ngày 28/6/1925, có bài viết: ''Cách mệnh là toàn bộ các hành động nhờ đó một dân tộc bị áp bức trở thành tự do và giàu mạnh. Lịch sử các nước dạy ta rằng, chỉ có bằng cách mệnh, người ta mới có thể có một chính phủ tốt hơn, một nền giáo dục tốt hơn''.

Muốn lật đổ sự thống trị của kẻ thù, phải dùng bạo lực cách mạng. Sau khi vạch rõ nỗi khổ cực trăm bề của nhân dân ta, báo Thanh niên, số 63, có đoạn: ''Cái sự khổ của dân Annam đã rất mực rồi không có dân nước nào mà khổ sở như vậy''.

''Đồng bào ơi! Quyền tự do là giời cho mình, người mà không được tự do, thà rằng chết. Tỉnh dậy, tỉnh dậy, đập vỡ cái lồng nó nhốt người mình đi''. “Đồng bào ơi! Cam chịu như gà, như lợn mãi sao? Chỉ có gà, có lợn thì mới chịu người ta giam nhốt mãi, nếu là người thì thế nào cũng kiếm cách phá lồng mà ra''. “Phá lồng'', ''đập vỡ các lồng” chính là nói dùng bạo lực cách mạng đập tan sự kìm kẹp của kẻ thù, thoát khỏi tủi nhục.

c) Lực lượng cách mạng là toàn dân, lấy công nông làm nền tảng

Vào giữa những năm 20 của thế kỷ XX, một suy nghĩ khá phổ biến là chỉ có những người tài giỏi mới làm được cách mạng, đánh đuổi được Tây, lấy lại nước cho dân, còn dân chỉ là ủng hộ, hưởng ứng theo. Bởi vậy, ngay từ số đầu cho đến những số báo sau đó, báo Thanh Niên đã luôn nhấn mạnh lực lượng cách mạng là toàn dân đoàn kết, cùng chung một ý chí.

Báo Thanh niên, số 1, có bài viết: ''Để dẫn dắt nhân dân làm một sự nghiệp vĩ đại cần phải có một sức lãnh đạo. Sức lãnh đạo đó không phải của một vài người thôi, mà sinh ra từ sự hiệp lực của hàng ngàn, hàng vạn người'' và “Muốn cho hàng ngàn, hàng vạn người ấy đoàn kết chặt chẽ với nhau, thì họ phải cùng một ý chí như nhau, họ phải theo đuổi một mục đích như nhau, có vậy mới có đoàn kết''.

Số 73, ngày 12/12/1926, có bài viết: ''Đương khi mất nước, bước đầu cách mạng là ai đánh đuổi đế quốc chủ nghĩa đi mà muốn cho dân tộc mình được tự do giải phóng. Lực lượng dân tộc cách mạng là ở về toàn quốc dân, nên quốc dân giác ngộ chừng nào thì lực lượng cách mạng to lớn chừng ấy”.

Báo Thanh Niên khẳng định rằng: Chỉ có công nông là triệt để cách mạng. Cách mạng là nhiệm vụ chung của mọi người giác ngộ cùng làm. Mỗi người tùy tài, tùy sức, của cải riêng, mà cống hiến cho cách mạng để cứu nước, tức là tự cứu lấy bản thân mình và gia đình mình. Quan niệm chung là tập trung lực lượng thực hiện cách mạng giải phóng dân tộc, đặt vấn đề giải phóng dân tộc lên trên hết. Kẻ thù của cách mạng là chủ nghĩa đế quốc Pháp, nói nôm na là ''Tây''.

Đối với giai cấp phong kiến, ở đây không nhập cục làm một khối, mà có sách lược phân hóa cao độ. Người nào thuộc giai cấp địa chủ, là quan lại, sĩ phu, nhưng có tinh thần dân tộc chống đế quốc, đi với cách mạng (sau này ta gọi là địa chủ yêu nước, địa chủ kháng chiến) ''đều là đồng chí của mình'' trong cách mạng giải phóng dân tộc. Những kẻ bám lấy chủ nghĩa đế quốc làm tay sai cho đế quốc, chống lại dân tộc, thì xếp vào “loại kẻ địch''.

Đó là quan điểm dân tộc, thể hiện chính sách mặt trận dân tộc thống nhất rộng rãi, đúng đắn, kết hợp nhuần nhuyễn tính nguyên tắc về chiến lược với nghệ thuật vận dụng khéo léo, tài tình sách lược mềm dẻo, thêm bạn bớt thù.

d) Nhận rõ con đường cách mạng, người cách mạng phải biết hy sinh vì sự nghiệp cách mạng và có phương pháp cách mạng đúng

Cách mạng Việt Nam đi qua hai thời kỳ. ''Thời kỳ thứ nhất là đánh đuổi chủ nghĩa đế quốc giải phóng dân tộc''. ''Mục tiêu của thời kỳ thứ hai là khai thác triệt để thắng lợi của cách mệnh. Vì vậy, sau khi đánh đuổi Pháp ra khỏi bờ cõi Việt Nam, chúng ta phải trừ diệt các phần tử phản cách mệnh, xây dựng các đường giao thông, phát triển thương nghiệp và công nghiệp, giáo dục nhân dân và lo cho dân được hòa bình hạnh phúc”. Đây chính là nội dung của cách mạng xã hội chủ nghĩa. Cách mạng xã hội chủ nghĩa là con đường lâu dài, khó khăn, một việc lớn, ''không phải một vài người làm nổi, và cũng không phải mấy ngày, mấy tháng làm ngay được”.

Làm cách mạng phải hy sinh vì nghĩa lớn ''Làm việc cách mệnh phải biết cách mệnh là việc chung, nên lấy lòng chí công vô tư mà theo dõi các công việc, lại phải biết cách mệnh cốt nhất là sự hy sinh, hy sinh gia đình, hy sinh tính mệnh, hy sinh lợi quyền, hy sinh ý kiến''.

Trong cuộc đấu tranh, cách mạng đòi hỏi mỗi người tham gia phải tự rèn luyện mình có đủ mọi đức tính hy sinh đó. Thái độ khách quan, khoa học của người cách mạng là lấy lợi ích cách mạng làm trọng. Mình chỉ hỏi người ấy có phải là người cách mệnh không, mà đừng nên hỏi người ấy là ai, chỉ nên hỏi việc ấy có ích về đường cách mệnh không, mà đừng hỏi việc ấy là của ai làm''.

Xét “việc ấy có ích về đường cách mệnh không?'' làm tiêu chuẩn, nên ý kiến cá nhân không phù hợp với đường cách mạng là phải tự giác gạt bỏ.

Một công việc to, khó khăn, lâu dài, nên phải có phương pháp tốt, ''trước hết phải biết chính sách của Tây, sau phải biết bí mật mà sắp đặt những công việc mình''.

Việc gì làm trước, việc gì làm sau, theo một kế hoạch. “Cách mệnh trước hết phải tuyên truyền, tổ chức, huấn luyện, sau cùng mới dùng đến vũ lực, đừng chăm chăm chỉ biết cách làm bạo động''.

đ) Cần có Đảng Cộng sản lãnh đạo cách mạng và tổ chức quần chúng cách mạng, đặc biệt là tổ chức công nhân

Ngay từ đầu, báo Thanh Niên đã giáo dục chủ nghĩa yêu nước theo tinh thần cộng sản chủ nghĩa.

Số 60, ngày 8/9/1926, có bài viết về các chính đảng, tác giả đặt câu hỏi: ''Chúng ta phải theo đảng nào?''. Và trả lời dứt khoát rằng: ''Hỡi đồng bào thân mến, như vậy chỉ có một con đường chân chính là phải theo cái đảng duy nhất kiên quyết trong hành động, đó là đảng cộng sản''.

Số 61, ngày 18/9/1926, có đoạn viết: Đảng cách mệnh chân chính phải bao gồm những đảng viên mẫu mực. Là đảng viên mẫu mực thì phải có đủ 12 điều kiện sau đây:

l. Ngày, đêm lo lắng đến sự nghiệp cách mạng Việt Nam và cách mạng thế giới;

2. Dám hy sinh tiền bạc, thì giờ, cả xương máu của mình cho lợi ích của nhân dân bị áp bức, đặt lợi ích của Tổ quốc lên trên hết;

3. Làm việc say sưa, mỗi người tùy tài, tùy sức mà cống hiến để đưa cách mạng tiến lên;

4. Biết rằng cách mạng là một cuộc chiến đấu lâu dài, quyết liệt của vô sản chống những kẻ áp bức, cho nên người đảng viên không sợ hy sinh, gian khổ;

5. Người đảng viên trong mỗi lời nói và việc làm đều có ý thức, suy tính, cân nhắc để lãnh đạo cuộc đấu tranh của quần chúng thu được kết quả tốt;

6. Làm việc gì cũng phải có kế hoạch và chuẩn bị chu đáo để bảo đảm thành công, tránh thất bại bất ngờ;

7. Phải giác ngộ nhân dân, làm cho nhân dân tin tưởng Đảng. Đảng viên cần tổ chức, đưa nhân dân vào cuộc đấu tranh cách mệnh;

8. Tổ chức các đoàn thể quần chúng cách mệnh lớn mạnh là điều kiện bảo đảm cho cách mệnh mau đi tới thắng lợi.

9. Không ham muốn quyền hành, địa vị, tiền tài, vì những thứ đó làm cho đảng viên không trung thành với cách mệnh có thể dẫn tới phản bội cách mệnh;

10. Không kiêu căng, tự mãn. Phải nhận rõ làm cách mệnh là để phục vụ nhân dân, chứ không phải để đề cao cá nhân mình;

11. Phải khiêm tốn, hòa nhã, lo lắng cho quần chúng; thắng không kiêu, thua không nản; không bao giờ quên nghĩ rằng cuộc đời và sự nghiệp mà mình phấn đấu là thuộc về nhân loại, không phải vì riêng mình;

12. Bền bỉ, kiên cường, dũng cảm trong đấu tranh. Cách mạng là do quần chúng tiến hành dưới sự lãnh đạo của Đảng Cộng sản. Vì vậy, người cộng sản phải chăm lo tổ chức quần chúng. Báo Thanh niên có nhiều bài viết về tổ chức công nhân, nông dân, phụ nữ..., giáo dục họ tự giác đấu tranh cho thắng lợi của cách mạng.

e) Nghiên cứu kinh nghiệm cách mạng các nước, khẳng định cách mạng Việt Nam đi theo con đường của cách mạng Nga thì mới giành được thắng lợi.

Trên báo Thanh Niên có nhiều bài dài, đăng nhiều kỳ liên tục về lịch sử châu Âu thời kỳ cận đại, nói rõ nguyên nhân, quá trình diễn biến của các cuộc cách mạng tư sản Anh, Pháp; tính chất tư bản đối lập với quần chúng nhân dân, nông dân và lao động ở các nước đó; xu thế phát triển xã hội của các nước tư bản chủ nghĩa do các cuộc cách mạng tư sản mở đầu, và quần chúng lao động vẫn phải làm một cuộc cách mạng nữa mới được giải phóng.

Từ khảo nghiệm các cuộc cách mạng tư sản, tác giả báo Thanh Niên đề cao cách mạng xã hội chủ nghĩa Tháng Mười năm 1917. Báo dành số đặc biệt kỷ niệm Cách mạng Nga, như số 19, ngày 8/11/1925; số 68, ngày 7/11/1926 (không kể thời kỳ thứ hai).

Báo Thanh Niên còn dành nhiều bài chuyên luận về cách mạng Việt Nam đối với các thành phần phụ nữ, nông dân, sinh viên, thiếu nhi; về đảng cộng sản và phẩm chất của người cách mạng; về chủ nghĩa Lênin, chủ nghĩa Bonsevik; phong trào cách mạng ở các thuộc địa, chủ nghĩa vô chính phủ...

Về lịch sử, có nhiều bài viết về lịch sử cách mạng các nước trên thế giới; lịch sử cách mạng Nga, Trung Quốc; lịch sử các thuộc địa của Pháp; sự lớn mạnh và suy tàn của chủ nghĩa đế quốc.

Báo đăng bài về sự tôn kính tiền nhân và việc Phan Bội Châu (bị bắt) (số 6, ngày 26/7/1925); một bài dài về tiểu sử Găngđi in trên 3 số liền nhau; về Luidơ Misen, Giannơ Da, Clara Xốtkin và phụ nữ các nước; kỷ niệm ngày 1/5 và Phạm Hồng Thái hy sinh; về bà Trưng Trắc.

Báo đăng Tuyên ngôn của Hội Liên hiệp các dân tộc bị áp bức; lời kêu gọi các dân tộc bị áp bức đoàn kết lại! Ngoài ra còn có mục Thư trả lời, tin tức đấu tranh chống chủ nghĩa đế quốc, chủ nghĩa tư bản Việt Nam và trên thế giới.

Các số báo thường có tranh vẽ, thơ, ca.

Những mục trên làm cho nội dung báo phong phú, đa dạng; tập trung, chính trị mà không khô khan; lời văn giản dị, dễ hiểu, đi sát với tiếng nói của quần chúng và những thuật ngữ cách mạng được cập nhật, phổ biến rộng rãi, nâng cao trình độ hiểu biết và trình độ ngôn ngữ cho quần chúng.

Ở trang đầu mỗi số có đóng dấu đỏ ''Hội Việt Nam Cách mạng thanh niên'', và một dấu mực xanh: Báo không phải để bán.

Thời kỳ thứ hai, từ số 89 trở đi, tôn chỉ, mục đích và phong cách, thể loại, cách trình bày báo được kế tục, duy trì và phát triển.

Trong thời kỳ này, do có bất lợi về tình hình chính trị Trung Quốc, báo phải chuyển vào bí mật, thường di động, phân tán, tài chính và vật liệu in có nhiều trở ngại. Những người lãnh đạo Tổng bộ tích cực khắc phục mọi khó khăn để báo không bị gián đoạn; tuy vậy giữa các số báo có thể cách nhau từ 5 - 3 ngày. Việc liên lạc với hệ thống tổ chức Hội ở Thái Lan cũng như trong nước và quan hệ quốc tế được củng cố tốt.

Qua các số báo ghi lại, cho thấy báo Tiếng dân xuất bản ở Huế, số 118, ngày 3/10/1928 được chuyển đến ban biên tập báo Thanh niên bằng đường dây nào đó; báo Thanh niên số 158, ngày 28/10/1928, có bài viết nhắc lại cuộc đình công của 400 công nhân đăng trên báo Tiếng dân này, kèm theo những vấn đề đặt ra cho báo Tiếng dân về việc tổ chức và đấu tranh của công nhân.

Báo L' Humanité của Đảng Cộng sản Pháp cũng được gửi đến Tổng bộ Hội Thanh niên; qua báo Thanh Niên số 187, ngày 5/8/1929, nói về L' Humanité, ngày 12/7/1929.

Báo Thanh Niên do Nguyễn Ái Quốc sáng lập và chỉ đạo biên tập ở thời kỳ đầu và được những người cách mạng, học trò xuất sắc của Người kế tục ở thời kỳ sau đi đúng tôn chỉ, mục đích đã đề ra, đánh đấu một mốc lịch sử của báo chí Việt Nam, khai sáng dòng báo chí cách mạng, đưa chủ nghĩa yêu nước vào trong nhân dân Việt Nam, nhất là trong thanh niên, theo xu hướng của cách mạng vô sản.

Với khoảng 200 số, Báo Thanh Niên đóng vai trò lịch sử hết sức quan trọng trong việc tuyên truyền, chuẩn bị về tư tưởng, lý luận và tổ chức cho việc ra đời các nhóm cộng sản vào cuối năm 1929 và thành lập Đảng Cộng sản Việt Nam đầu năm 1930. 

HẢI BÌNH - HÀ MY (tổng hợp)

____________
Nguồn tổng hợp: Tổng quan lịch sử báo chí cách mạng Việt Nam (1925 - 2010), Nhà xuất bản chính trị quốc gia Hà Nội-2010; L.Marty: Góp phần vào lịch sử các phong trào chính trị ở Đông Dương, Phủ Toàn quyền Đông Dương xuất bản, Hà Nội, 1933, tập IV, về Đảng cộng sản Đông Dương - Tài liệu lưu tại Bảo tàng Lịch sử quốc gia; Sự nghiệp báo chí của Chủ tịch Hồ Chí Minh, Nxb Lý luận chính trị, Hà Nội, 2004; Bảo tàng Lịch sử quốc gia Việt Nam.