Khu di tích lịch sử căn cứ Huyện ủy Tòa Thánh (Khu căn cứ Năm Trại) (Hòa Thành - Tây Ninh)

Cái tên mang thuộc tính căn cứ gắn liền với vai trò lãnh đạo của Huyện ủy Tòa Thánh trong những năm kháng chiến chống mỹ cứu nước của nhân dân, đồng thời là biểu hiện cao đẹp của lòng dân đối với cách mạng.

Nơi đây khi xưa là khu rừng rậm nối liền rừng 16 mẫu bao quát cả một vùng rộng lớn của 3 huyện: Tòa Thánh (nay là thị xã Hòa Thành), Gò Dầu, Dương Minh Châu. Nhưng nay chỉ còn giữ được ở khu trung tâm của căn cứ Huyện ủy được khoanh vùng bảo vệ với diện tích 9.047m2. Cảnh quan thiên nhiên nơi đây khá hấp dẫn bởi rừng cây nguyên sinh còn giữ được, phía dưới những rừng cây là một hố bom, nhà bếp, vọng gác, hầm hào, cộng sự chiến đấu. Đó là những vết tích của chiến trường xưa trong thời kỳ chống Mỹ, là căn cứ tiền phương, là đầu nối của các căn cứ như: căn cứ lõm Gò Dầu, căn cứ Dương Minh Châu và bộ phận của căn cứ huyện ủy trên núi Bà Đen tạo thế liên hoàn trong các cuộc chiến đấu.

Trong những năm kháng chiến chống Mỹ, đây là địa chỉ đỏ một thời oanh liệt của các lớp cha anh, những cán bộ cách mạng với sự đùm bọc, che chở của nhân dân, các đồng chí Huyện ủy đã đưa ra nghị quyết, chỉ thị sáng suốt kịp thời chỉ đạo đối phó kẻ thù. Căn cứ huyện ủy Tòa Thánh là nhân chứng của lòng dũng cảm, tinh thần yêu nước, tình đoàn kết của quân và dân.

Đầu năm 2015, cấp ủy và chính quyền thị xã Hòa Thành đã chủ trương đầu tư xây dựng dự án trùng tu, tôn tạo các hạng mục trong di tích như xây dựng nhà bia tưởng niệm, nhà truyền thống, hệ thống đường giao thông nội bộ, hàng rào bảo vệ, trồng cây xanh tạo cảnh quan môi trường.

Nhà bia tưởng niệm được xây dựng để ghi nhớ và tri ân các anh hùng liệt sỹ thuộc lực lượng vũ trang huyện Tòa Thánh và cán bộ tăng cường đã anh dũng hy sinh vì sự nghiệp cách mạng của Đảng tại Trường Hòa, giai đoạn 1961-1975. Đến tháng 6 năm 2023, khu di tích tiếp tục được đầu tư tu bổ, tôn tạo các hạng mục đã xuống cấp nhằm giữ gìn, bảo vệ các hạng mục thuộc khu di tích, cụ thể như: cải tạo nhà bia, nhà vệ sinh, cổng tam quan, xây mới hàng rào, lắp đặt hệ thống điện chiếu sáng.

Do tính đặc thù là vùng tôn giáo có màu sắc chính trị; Vì vậy, 21 năm kháng chiến chống Mỹ với thực tiễn diễn ra trong từng giai đoạn lịch sử hết sức gây go, ác liệt. Từ những đặc điểm trên đội ngũ cán bộ làm công tác Cao Đài vận ra đời, thực hiện chủ trương của Trung ương đối với quần chúng Cao Đài ở huyện Tòa Thánh đấu tranh chống Mỹ đòi dân sinh, dân chủ hòa bình, hòa hợp dân tộc, thống nhất đất nước.

Lịch sử hình thành xây dựng bảo vệ và hoạt động của căn cứ, là sự phát triển diễn ra trong điều kiện thắng lợi về địa hình, về truyền thống của điạ phương. Kết hợp lực lượng du kích các ấp, các xã và bộ đội huyện hợp tác chiến đấu trong thế liên hoàn, lấy tiến công làm phòng thủ bảo vệ căn cứ.

Quá trình xây dựng căn cứ gắn liền với cuộc chiến đấu quyết liệt để giữ vững chiến đấu và từng bước mở rộng căn cứ, làm cho căn cứ địa  hoàn thành nhiệm vụ của mình, góp phần đưa cuộc kháng chiến đến thắng lợi. Căn cứ Huyện ủy thể hiện tinh thần yêu nước của quân và dân trong hai cuộc kháng chiến.

Khu căn cứ Năm trại là nơi thường xuyên tổ chức các hoạt động về nguồn của các ban, ngành, đoàn thể, đặc biệt hàng năm nơi đây được chọn để tổ chức Hội trại tòng quân, lễ giao nhận quân của thị xã Hòa Thành nhằm giáo dục truyền thống “uống nước nhớ nguồn” cho các hội viên, đoàn viên, thế hệ trẻ và Nhân dân.

Hàng năm tổ chức Hội trại tòng quân, lễ giao nhận quân của thị xã Hòa Thành

Căn cứ Huyện ủy Tòa Thánh được công nhận là Di tích lịch sử - văn hóa cấp tỉnh tại Quyết định số 141/QĐ-CT, ngày 27/9/1999 của Chủ tịch Ủy ban nhân dân tỉnh Tây Ninh.